Jeden z podstawowych elementów pasywnej ochrony przeciwpożarowej budynków odnosi się do właściwości materiałów, z których zostały one wykonane – zarówno jeśli chodzi o konstrukcje budowlane, jak też systemy instalacji. Projektanci i inżynierowie instalacji mają do czynienia z przewodami wentylacyjnymi, wodociągowymi, kanalizacyjnymi i grzewczymi oraz ich izolacjami, które według rozporządzenia powinny być klasyfikowane jako nierozprzestrzeniające ognia (NRO). Choć temat znajduje pokrycie w obowiązujących przepisach prawa, to metoda klasyfikacji nierzadko pozostaje jeszcze dla fachowców niejasna. Czym w istocie są elementy opatrzone oznaczeniem NRO i jakie warunki powinny spełniać?

Podstawowe zasady doboru materiałów budowlanych ze względu na ich klasę reakcji na ogień określa Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2015 poz. 1422 z 2015 roku). Z uwagi na rozprzestrzenianie ognia, w rozporządzeniu znaleźć możemy m.in. klasyfikacje konstrukcji nośnych (w tym stropów), ścian wewnętrznych, ścian zewnętrznych wraz z ociepleniem, dachów i pokryć dachowych, a także przewodów wentylacyjnych oraz izolacji rurociągów.

W dziale Bezpieczeństwo pożarowe, rozdział 6. Wymagania przeciwpożarowe dla palenisk i instalacji znajdujemy zapis (§ 267 punkt 8) : „Izolacje cieplne i akustyczne zastosowane w instalacjach: wodociągowej, kanalizacyjnej i ogrzewczej powinny być wykonane w sposób zapewniający nierozprzestrzenianie ognia.”

Co właściwie oznacza zapis „nierozprzestrzeniający ognia”?

Zgodnie z paragrafem § 208 rozdziału 1. Zasady ogólne, elementy budynku określone w rozporządzeniu jako nierozprzestrzeniające ognia, słabo rozprzestrzeniające ogień lub silnie rozprzestrzeniające ogień, powinny spełniać, z zastrzeżeniem ust. 3, wymagania przywołane w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Znajduje się w nim opis, który dla wielu projektantów i inżynierów nierzadko stanowi źródło niejednoznaczności oraz nieporozumień w kwestii wyboru właściwego materiału izolacyjnego.

Zgodnie z treścią załącznika, nierozprzestrzeniającym ognia przewodom wentylacyjnym, wodociągowym, kanalizacyjnym i grzewczym oraz ich izolacjom cieplnym odpowiadają:

przewody i izolacje wykonane z wyrobów klasy reakcji na ogień: A1L; A2L-s1, d0; A2L-s2, d0; A2L-s3, d0; BL-s1, d0; BL-s2, d0 oraz BL-s3, d0;

przewody i izolacje stanowiące wyrób o klasie reakcji na ogień wg PN-EN 13501-1:2008: A1L; A2L-s1, d0; A2L-s2, d0; A2L-s3, d0; BL-s1, d0; BL-s2, d0 oraz BL-s3,d0, przy czym warstwa izolacyjna elementów warstwowych powinna mieć klasę reakcji na ogień co najmniej E.

Nie rozprzestrzeniać wątpliwości

Wedle wspomnianego wyżej załącznika do rozporządzenia, określeniom dotyczącym rozprzestrzeniania ognia odpowiadają europejskie klasy reakcji na ogień, dobrze znane m.in. z kart produktowych izolacji technicznych i budowlanych. Zgodnie z przyjętą w 2000 roku klasyfikacją, wszystkie wyroby budowlane zostały podzielone na klasy A1, A2, B, C, D, E, F (tabela 1). Od najbezpieczniejszych z klasy A1 do najmniej bezpiecznych wyrobów klasy F. Produkty oznaczone tą klasą nie spełniają wymogów klasy E. Mogą się bardzo łatwo zapalać oraz rozprzestrzeniać ogień na duże odległości i powierzchnie.

Jak to zatem możliwe, że w przypadku przewodów i izolacji mamy wymóg, by klasa reakcji na ogień mieściła się w przedziale od minimum BL-s3, d0 do A1L, podczas gdy w przypadku przewodów i izolacji stanowiących wyrób dopuszcza się zastosowanie warstwy izolacyjnej elementów warstwowych o klasie reakcji na ogień co najmniej E?

Wyroby tej klasy mogą wydzielać duże ilości dymu i ciepła. Nie sprawdza się ich z uwagi na dymotwórczość, mogą więc wydzielać bardzo duże ilości toksycznego dymu. Klasa E oznacza ponadto, że podczas badania w skali naturalnej, rozgorzenie następuje przy źródle ognia o mocy cieplnej 100 kW przed upływem 2 minut. Dlatego jedynym wymaganiem wobec wyrobów tej klasy jest, aby próbka wyrobu poddana oddziaływaniu płomienia o intensywności mniej więcej palącej się zapałki nie spaliła się na długości większej niż 150 mm. Przy większym płomieniu lub temperaturze, ogień może objąć większą część lub cały wyrób.

PODSUMOWANIE

Kluczowym z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego instalacji sanitarnych działaniem jest zatem rozróżnienie pomiędzy przewodami i izolacjami wykonanymi z wyrobów o określonej klasie reakcji na ogień, a elementami stanowiącymi gotowy wyrób o określonej klasie reakcji na ogień. By uprościć interpretację powyższych zapisów posłużymy się więc przykładem rurociągu z izolacją i płaszczem osłonowym.

Pierwszy przypadek opisuje sytuację, w której rura, izolacja oraz płaszcz dostarczane są przez różnych producentów. Stanowią więc osobne wyroby i dlatego każdy z nich oddzielnie musi posiadać klasę reakcji na ogień w zakresie od minimum BL-s3, d0 do A1L według normy PN-EN 13501-1:2008.

W drugim przypadku, mowa jest o gotowym produkcie dostarczonym przez jednego producenta. W naszym przykładzie będzie to preizolowana rura, która pod płaszczem osłonowym posiada warstwę izolacji. W takim przypadku materiał izolacyjny może posiadać klasę reakcji na ogień E, ale tylko pod warunkiem, że przewód razem z tą izolacją i płaszczem stanowią jeden gotowy, nierozłączny, prefabrykowany wyrób, który jako całość uzyskał klasę co najmniej BL-s3, d0.

W sytuacji, gdy projektant dobiera rozwiązanie izolacyjne, np. dla już istniejącego rurociągu, skorzystanie z materiału izolacyjnego o klasie reakcji na ogień E będzie więc oznaczać niespełnienie wymagań dla przewodów nierozprzestrzeniających ognia.

Tabela 1. Stosowanym w rozporządzeniu określeniom: niepalny, niezapalny, trudno zapalny, łatwo zapalny, niekapiący, samogasnący, intensywnie dymiący odpowiadają klasy reakcji na ogień, zgodnie z Polską Normą PN-EN 13501-1:2008 „Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków -Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień”, podane w kolumnie 2 tabeli 1.

Kolorem żółtym zaznaczono klasy spełniające wymagania NRO.