Przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (z późniejszymi zmianami) – zwanego Warunkami Technicznymi lub w skrócie WT – stosuje się przy projektowaniu, budowie i przebudowie oraz zmianie sposobu użytkowania wszystkich rodzajów budynków oraz budowli nadziemnych i podziemnych spełniających funkcje użytkowe budynków. Ten akt prawny jest aktem wykonawczym do Ustawy prawo budowlane i określa podstawowe, minimalne wymagania, jakie powinny spełniać budynki.

Rys historyczny

Na przestrzeni lat przepisy techniczno-budowlane w Polsce systematycznie się zmieniały. Pierwsze rozporządzenie w tym zakresie zostało sformułowane w 1961 roku i od tego czasu zastępowały go 4 kolejne wersje. Zmiany te wynikały m.in. z pojawiania się nowych technologii i materiałów, ale również z potrzeb samego rynku budowlanego. Należy jednak pamiętać, że zmiany przepisów wykonawczych są zawsze wtórne w stosunku do rozwoju rynku. Wprowadzają rozwiązania, które już się przyjęły, lub wymagania wynikające z istotnych w danym okresie problemów społecznych, gospodarczych lub ekonomicznych.

Obecnie obowiązujące WT zostały wprowadzone w 2002 roku, czyli obowiązują już 20 lat! Zawierają 11 działów tematycznych, które są dodatkowo podzielone na szczegółowe rozdziały. Do dziś rozporządzenie zmieniano aż 12 razy, ale większość poprawek miała jedynie charakter korekcyjny. Najistotniejszą z nich było wprowadzone w 2013 r. stopniowe zaostrzanie wymagań (lata 2014, 2017 i 2021) w zakresie izolacyjności cieplnej przegród pozwalające na redukcję strat ciepła z budynku, a tym samym na ograniczenie zużycia energii. Co ciekawe, wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej od lat 80-tych XX wieku były zaostrzane aż 7 razy.

Jednak niektóre obszary, jak np. bezpieczeństwo pożarowe czy akustyka, w dużej mierze pozostają niezmienione od lat i nie przystają do zmieniających się warunków i trendów budowlanych. Nigdy nie uwzględniono również takiego obszaru jak zrównoważone budownictwo, co w obliczu strategii klimatycznej UE i zmieniających się technologii jest niezrozumiałe.

Przez ostatnie 20 lat obserwujemy dynamiczne zmiany technologii i trendów w budownictwie, co znacznie podwyższyło poziom ryzyka pożarowego. We wnętrzach i elementach budowlanych jest więcej palnych materiałów, zwłaszcza tworzyw sztucznych. Pojawiły się również nowe technologie, jak m.in. systemy fotowoltaiczne, które z jednej strony są świetnym rozwiązaniem, bo pozwalają na produkcję „czystej energii”, ale z drugiej strony, montowane na budynku mogą wprowadzać nowe ryzyko, stając się źródłem pożaru. Jest to tym bardziej niebezpieczne, że nie istnieją żadne przepisy wykonawcze dla tych instalacji.

Obecne zapisy warunków technicznych sprzyjają także słabej jakości akustycznej budynków mieszkalnych, gdyż wymagania określają tylko minimalne warunki, które trzeba spełnić. Skutki odczuwają mieszkańcy budynków, szczególnie wielorodzinnych.

Czas na zmiany

Obecnie trwają prace legislacyjne nad nowym rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych (WT) jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Wymusza to nowelizacja Prawa budowlanego, która weszła w życie 20 września 2019 r. Dała ona rządzącym 3 lata na dostosowanie przepisów do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami.

Pod koniec roku 2021 Ministerstwo Rozwoju i Technologii przedstawiło do konsultacji społecznych projekt zmian WT, który jednak był w dużej mierze niewystarczający i odstający od potrzeb rynku. Obejmował on przede wszystkim zmiany redakcyjne (m.in. zmiany numeracji, zmianę formy zdań z liczby mnogiej na liczbę pojedynczą). Zaproponowano podstawowe wymagania w zakresie dostępności, jednak nie uwzględniały one wielu aspektów, jak np. zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji dla osób z niepełnosprawnościami. Niewątpliwie dobrą propozycją jest wprowadzenie w całym rozporządzeniu klas reakcji na ogień zamiast starych i już dawno nieaktualnych pojęć związanych z palnością i zapalnością. Jest to zasadne tym bardziej, że obecnie producenci wyrobów budowlanych badają i deklarują klasy reakcji na ogień, podczas gdy WT posługują się starymi pojęciami.

To jednak stanowczo za mało, by sprostać wyzwaniom zmieniającego się budownictwa i nowym zagrożeniom. Konieczność wprowadzenia zmian w zakresie dostępności do września 2022 roku jest dobrym momentem, by dostosować przepisy do potrzeb aktualnego otoczenia i zaktualizować je również w innych zakresach. Oto najważniejsze propozycje zmian w WT dotyczących izolacji budynków zaproponowane przez Stowarzyszenie Producentów Wełny Mineralnej Szklanej i Skalnej MIWO.

Izolacyjność cieplna

Ponieważ dążenie do budownictwa zeroenergetycznego wymusza konsekwentnie wyższe standardy izolacyjności termicznej przegród budynków, należy promować dalsze ograniczenie dopuszczalnych wartości współczynnika przenikania ciepła dla ścian, dachów i podłóg.

Zmiany w WT w zakresie współczynnika przenikania ciepła dla przegród wprowadzane w latach 2014 – 2021 odnosiły się do budynków, w których projektowana temperatura wewnętrzna przekraczała 16°C. Tymczasem w przypadku tych „chłodniejszych”, z projektowaną temperaturą w zakresie 8°C – 16°C, nic się nie zmieniło. Konieczne jest więc podniesienie wymagań dotyczących energooszczędności budynków o temperaturze wewnętrznej poniżej 16°C. Są to wielkie magazyny czy centra logistyczne, zajmujące nawet kilka hektarów powierzchni, a ten sektor budownictwa odpowiada za znaczne sumaryczne zużycie i straty energii.

Warunki techniczne przypisują wymagania w zakresie izolacyjności termicznej określonym rodzajom przegród zewnętrznych. W przypadku dachów mamy do czynienia z „uśrednieniem”, które nie jest uzasadnione technicznie. Są bowiem zasadnicze różnice konstrukcyjne między dachami zazwyczaj stosowanymi w budynkach mieszkalnych (dachy skośne) i niemieszkalnych (dachy płaskie). Sposób montowania izolacji w takich dachach znacznie się różni, dlatego powinno istnieć zróżnicowanie wymagań co do dachów w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych. Wpłynie to na lepsze zabezpieczenie inwestorów domów przed niedokładnościami wykonawczymi wynikającymi ze skomplikowanej konstrukcji dachów skośnych.

Bezpieczeństwo pożarowe

Coraz częściej pojawiające się pożary, które rozprzestrzeniają się po ścianach zewnętrznych budynków, pokazują, że konieczne jest zwiększenie wymagań w zakresie bezpieczeństwa pożarowego dla tych elementów budynku. Okładziny takich ścian, ich zamocowanie mechaniczne oraz ocieplenie budynków wysokich i wysokościowych na całej wysokości powinno być wykonane z materiałów niepalnych, a ściany budynków o wysokości poniżej 25 metrów, jeśli nie mogą być wykonane z materiałów niepalnych, powinny być zabezpieczone barierami ogniowymi. Niezbędne jest również dodanie w WT odpowiednich przepisów nakazujących zabezpieczenie od zewnętrz połączenia stropu oddzielenia przeciwpożarowego.

Ze względu na coraz szersze stosowanie instalacji fotowoltaicznych, przepisy prawne powinny zostać uzupełnione wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa pożarowego takich instalacji mocowanych na budynkach. Moduły fotowoltaiczne pogarszają właściwości pożarowe elementów budynku, do których są mocowane, i przyspieszają rozprzestrzenianie ognia, dlatego budynek należy odpowiednio zabezpieczyć przed zagrożeniem pożarowym.

Nowe przepisy powinny zapewniać odpowiednie warunki ewakuacji dla osób o ograniczonej zdolności poruszania i porozumiewania się, w szczególności w budynkach użyteczności publicznej. Obudowa dróg ewakuacyjnych powinna być wykonana z materiałów niepalnych, a jeżeli droga ewakuacyjna, na fragmencie od wyjścia z budynku do miejsca zbiórki do ewakuacji, biegnie przy ścianie zewnętrznej, to ściana powinna być wykonana z materiałów niepalnych.

Akustyka

Problemem, który powszechnie występuje w budynkach mieszkalnych, jest nadmierny hałas. Wynika on głównie z tego, że obecne wymagania prawne są na zbyt niskim poziomie, aby w mieszkaniach zapewnić komfort akustyczny. Jako przykład można podać izolacyjność akustyczną ściany międzymieszkaniowej (R’A1 ≥ 50 dB). Ta wartość w żaden sposób nie zabezpieczy mieszkańców przed hałasem dobiegającym od sąsiadów – będzie słyszalna nawet głośna rozmowa. Należałoby więc w Warunkach Technicznych zapewnić obowiązkowe określanie klas akustycznych. Wówczas kupujący mieszkanie będzie świadomy czy jego mieszkanie będzie głośne czy ciche.

Kolejną powszechną bolączką jest zła jakość wykonawstwa w zakresie akustyki mieszkań. Wyroby budowlane, które mają odpowiednie właściwości w zakresie akustyki, na etapie wykonawstwa są często zamieniane na takie, które takich właściwości nie posiadają. Ponieważ jednak po ich zabudowaniu nie można sprawdzić parametrów, wydaje się konieczne, aby w Warunkach Technicznych znalazły się przepisy dotyczące zakresu badań akustycznych obiektu już po jego wykonaniu. Metodyka jest określona w odpowiedniej normie akustycznej, są też jednostki uprawnione do wykonywania pomiarów. Poświadczenie zgodności wymagań z badaniem akustycznym mieszkań, np. poprzez świadectwo czy certyfikat, da nabywającemu gwarancję, że wykonanie budynku, jeśli chodzi o jego akustykę, jest przynajmniej zgodne z przepisami.

Potrzebne są też szczegółowe zapisy dotyczące rozwiązań związanych z wykończeniem budynków – takich, które powodują osłabienie izolacyjności akustycznej. Są to np. bruzdy, podkucia, wnęki czy otwory instalacyjne.

Zrównoważone budownictwo

Osiągnięcie neutralności klimatycznej w najbliższych dziesięcioleciach jest naszym społecznym obowiązkiem, ale jest to jednocześnie zobowiązanie prawne krajów Unii Europejskiej, której Polska jest członkiem. Bardzo duży wkład w osiągnięcie tego celu będą miały budynki, pod warunkiem, że będą one zeroemisyjne, czyli ich ślad węglowy zostanie zmniejszony do minimum. Od 2030 roku wszystkie nowe budynki, a od roku 2050 wszystkie budynki w UE będą musiały być zeroemisyjne. Dlatego konieczna jest modyfikacja podejścia do produkcji materiałów, projektowania, procesu budowlanego oraz wykorzystywanych źródeł energii. Bazą tych działań muszą być zmiany w prawodawstwie. W WT powinien powstać nowy rozdział zajmujący się zrównoważonym budownictwem, gdzie będą określone wymagania mające na celu całkowitą dekarbonizację budownictwa. W tym rozdziale należy zawrzeć zapisy, wraz z konkretnymi ramami czasowymi, dotyczące liczenia śladu węglowego budynku, osiągnięcia zerowego  operacyjnego śladu węglowego netto przez wszystkie budynki nowe i poddawane termomodernizacji czy stosowania w zamówieniach publicznych wyłącznie wyrobów budowlanych posiadających deklarację środowiskową.

Podsumowanie

Rozporządzenie WT to jeden z podstawowych aktów prawnych w budownictwie, bez którego nie da się zaprojektować i wykonać budynku. Dlatego tak ważne jest, aby w jak najwyższym stopniu odpowiadał on na potrzeby rynku, pozwalał na bezpieczne stosowanie nowych materiałów i technologii, a z drugiej strony zapewniał komfort i bezpieczeństwo użytkowania. Należy też podkreślić, że nowelizacja WT musi odpowiadać wyzwaniom naszych czasów na kolejnych kilkanaście lat. Przecież zmiany wprowadzone teraz będą kreowały rynek budowlany przez następne lata, np. poprzez stymulowanie rozwiązań o najniższym śladzie węglowym. Nasza branża w procesie konsultacji publicznych przedstawiła istotne argumenty dotyczące niezbędnych zmian w WT i liczymy na to, że decydenci wezmą je pod uwagę w dalszych pracach nad zmianami w przepisach – powiedział Henryk Kwapisz, przewodniczący zarządu Stowarzyszenia Producentów Wełny Mineralnej Szklanej i Skalnej MIWO.

Więcej o koniecznych zmianach w Warunkach Technicznych

– Wstęp – przejdź
– Izolacje cieplne – przejdź