Stowarzyszenie Producentów Wełny Mineralnej Szklanej i Skalnej (MIWO) wzięło udział w procesie konsultacji w sprawie Krajowego Planu Odbudowy i złożyło ponad 50 uwag do tego dokumentu. Poniżej najważniejsze komentarze do Planu.

Projekt KPO w obecnej postaci ma liczne niedociągnięcia, a w wielu aspektach nie jest zgodny z unijnymi standardami ochrony środowiska i klimatu oraz z wytycznymi Komisji Europejskiej dotyczącymi finansowania z Funduszu Odbudowy i Odporności (RRF), z którego będzie finansowany polski plan odbudowy.

Zasadniczą wadą projektu KPO jest brak spójności z celami klimatycznymi UE, np. osiągnięciem neutralności klimatycznej do roku 2050, a nawet z celami redukcji emisji na 2030 r. (m.in. na temat ograniczenia udziału węgla w produkcji elektryczności do 56 proc.).

Słabe strony projektu KPO są widoczne w kilku głównych obszarach, jednak Stowarzyszenie MIWO skupiło się przede wszystkim na rozdziale „Zielona energia i zmniejszenie energochłonności”. Ten komponent planu ma pochłonąć znaczną część środków, a w obecnej propozycji brakuje konkretów, które pozwoliłyby na skuteczną i trwałą redukcję emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z celami unijnej strategii zwanej Falą Renowacji.

W KPO widać brak kompleksowego podejścia do modernizacji energetycznej budynków. W zakresie reform i inwestycji nacisk położony został na wymianę źródła ciepła i OZE, a nie na termomodernizację budynków. Sprzeciw budzi premiowanie wymiany źródeł ciepła, a nie termomodernizacji, co może prowadzić do zwiększania ubóstwa energetycznego. By sprostać celom unijnym, to właśnie ograniczenie strat ciepła w budynkach powinno być celem nadrzędnym, gdyż wymiana źródeł ciepła bez kompleksowej termomodernizacji nie przyniesie rezultatów.

W przypadku budynków jednorodzinnych środki z KPO mają zasilać program Czyste Powietrze. To słuszna, choć niewystarczająca pod względem budżetowym decyzja, o ile Czyste Powietrze przestanie wspierać finansowo instalację nowych kotłów węglowych, a także dofinansowywanie kotłów na pelet. W Polsce nie ma jeszcze standardów jakości tego paliwa, ani środowiskowych norm jego produkcji. W codziennym użyciu jest choćby pelet produkowany m.in. z takich niesprzyjających środowisku materiałów jak odpady meblowe.

Zasilenie programu Czyste Powietrze tylko w zakresie wymiany pieców jest bardzo nieefektywne. Należy położyć większy nacisk na wszystkie prace, które spowodują że budynek będzie zużywał mniej energii, czyli termomodernizację, wymianę okien, usprawnienie instalacji itp. lub stworzyć odrębny program termomodernizacji budynków jako podstawę osiągania celu efektywności energetycznej przez redukcję zapotrzebowania na energię. Tylko kompleksowe podejście do zagadnienia podniesienia efektywności energetycznej budynków może przynieść realizację założonego w KPO celu efektywności energetycznej w gospodarce.

W KPO brakuje jednoznacznych i jasnych definicji. Pojawiają się wyrażenia typu „zielona energia, zielone budynki, zielone inwestycje”, ale nie jest jasne co to oznacza i co za tym stoi. „Zieloność” powinna być definiowana w zgodzie z taksonomią, czyli jednolitym systemem klasyfikacji zrównoważonych form działalności gospodarczej oraz standardów dotyczących zielonych obligacji i wskaźników referencyjnych dla celów porównawczych (zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej). Mówi się o wspieraniu inwestycji w przedsiębiorstwach, ale nie ma ustalonych jasnych zasad tego wsparcia. Według MIWO, wspieranie inwestycji powinno być zawsze zgodne z taksonomią.

„Efektywność energetyczna budynków” nie jest w KPO odrębnym celem, a mieści się w wyzwaniu określonym jako “zmniejszenie zużycia energii”. Jest to nielogiczne, gdyż efektywność energetyczna budynków to jeden z priorytetów Zielonego Ładu i Fali Renowacji Europy. Działania na rzecz efektywności energetycznej budynków będą bowiem oddziaływać na następujące obszary objęte KPO: wyjście kraju z kryzysu po COVID-19 (podtrzymanie zatrudnienia i nowe miejsca pracy, ożywienie w branży budowlanej kluczowej dla wielu branż gospodarki), zmniejszenie zużycia energii, poprawę jakości powietrza, poprawę jakości życia i stanu zdrowia społeczeństwa. Efektywność energetyczna budynków, z powodu ich dramatycznego stanu w kraju i wolnego procesu poprawy mimo działających już programów, wymaga osobnego potraktowania, a nie łączenia z efektywnością energetyczną w gospodarce ogólnie.

Niezwykle ważne jest, by w KPO zwrócić uwagę na charakterystykę energetyczną budynków. W zakres prac legislacyjnych należy włączyć Ustawę o charakterystyce energetycznej budynków, gdyż podniesienie roli świadectw charakterystyki energetycznej budynków ma istotny wpływ na ograniczenie zużycia energii w budynkach. Brakuje w KPO jednoznacznej definicji dla stopnia efektywności energetycznej budynków, a propozycje takie jak „budynek pasywny” mogą wprowadzać w błąd. Dlatego należy zastosować jednoznaczne definicje np. „budynek plusenergetyczny” albo „budynek o zerowym śladzie węglowym”.

Cyfryzacja jest niezwykle istotna dla rozwoju nowoczesnego budownictwa. W KPO powinno się znaleźć powiązanie cyfryzacji budownictwa z projektowaniem BIM. Należy jednoznacznie napisać, że komunikacja w zakresie budownictwa musi bazować na openBIM, bo tylko takie podejście zapewni wykorzystanie wszelkich zgromadzonych informacji.

W projekcie KPO za termomodernizację budynków są odpowiedzialne różne instytucje, np. za szkoły jest odpowiedzialne Ministerstwo Klimatu, za budynki mieszkalne – Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii, za biblioteki – Ministerstwo Edukacji i Nauki itd. Jest konieczne, aby za termomodernizację budynków, nieważne jakiego przeznaczenia, było odpowiedzialne jedno ministerstwo, np. Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii.