Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała nowe, bardziej restrykcyjne normy dotyczące jakości powietrza. Ostatnia aktualizacja miała miejsce aż 15 lat temu.

W porównaniu do sytuacji sprzed 15 lat, obecnie istnieje znacznie więcej dowodów wskazujących na to, że zanieczyszczenie powietrza negatywnie wpływa na nasze zdrowie. Ryzyko chorób wynikających z zanieczyszczenia powietrza jest obecnie szacowane na równi z innymi globalnymi zagrożeniami dla zdrowia, takimi jak niezdrowe odżywianie i palenie tytoniu.

Jakie są rekomendacje?

Nowe wytyczne określają dopuszczalne poziomy dla 6 szkodliwych substancji: pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5, dwutlenku azotu (NO2), dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3) oraz tlenku węgla (CO). Wytyczne te nie są prawnie wiążącymi normami, jednakże zapewniają państwom członkowskim WHO dobre narzędzie oparte na dowodach naukowych, które może być wykorzystywane do polityki informacyjnej czy ustawodawczej.

Dopuszczalne poziomy pyłu zawieszonego PM2,5, uznawanego za zanieczyszczenie najbardziej szkodliwe dla zdrowia, zostały zaostrzone dwukrotnie – zgodnie z nowymi wytycznymi, maksymalna norma w ciągu roku nie powinna przekraczać 5 µg/m³ (dotąd 10 µg/m³). Dopuszczalne stężenie dobowe PM2,5 nie powinno przekraczać 15 µg/m³ (dotychczas 25 µg/m³). W przypadku NO2 rekomendowane poziomy zaostrzono czterokrotnie (nowa roczna norma nie powinna przekraczać 10 µg/m³ – dotąd 40 µg/m³). Dla NO2 ustalono też normę dobową – 25 µg/m³. Wytyczne te mają przyczynić się do osiągnięcia trzech celów: ochrony zdrowia publicznego, poprawy jakości powietrza i złagodzenia kryzysu klimatycznego. 

W ślad za nowymi normami należy spodziewać się nowelizacji unijnej dyrektywy w sprawie jakości powietrza. Planowana jest na III kwartał 2022 r. Konsultacje w jej sprawie zaczną się prawdopodobnie już jesienią br.
Pilnej poprawy jakości powietrza potrzebujemy szczególnie w Polsce, gdzie stężenia zanieczyszczeń biją europejskie, a nawet światowe rekordy. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest indywidualne ogrzewanie budynków mieszkalnych. Za niemal 90 proc. zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM10 i PM2,5 i prawie za 100 proc. przekroczeń poziomu benzo(a)pirenu są odpowiedzialne budynki. Od kilku lat staramy się to zmienić, dzięki programom rządowym i samorządowym, a także dzięki działaniom organizacji społecznych, które starają się edukować społeczeństwo.

Fundusze na czyste powietrze

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował, że Program Czyste Powietrze znacznie przyspieszył i do 1 października br. wpłynęło ponad 325 tys. wniosków o finansowanie przekraczających łącznie poziom 5,5 mld zł. Dotychczas beneficjentom wypłacono prawie 2 mld zł środków wsparcia. 

Program Czyste Powietrze to dotychczas największa inicjatywa, wspierająca walkę z niską emisją. Uruchomiony w 2018 roku stwarza możliwość dofinansowania inwestycji w zakresie wymiany źródła ciepła, ale także termomodernizacji budynków. Mieszkańcy Polski będą mogli skorzystać z dofinansowania do 2029 roku, a na program zostanie przeznaczonych łącznie ponad 100 mld zł. Ważnym krokiem ku poprawie jakości powietrza jest decyzja rządu dotycząca zakończenia finansowania wymiany kotłów na węgiel w programie Czyste Powietrze. Dofinansowanie na zakup i montaż kotła na węgiel będzie możliwe tylko do 31 grudnia 2021 roku.

Renowacja budynków długofalowo

Czyste Powietrze i Stop Smog są jednym z filarów rządowej strategii zwanej „Długoterminową Strategią Renowacji Budynków”. Opłacalność głębokiej termomodernizacji jest bezsprzeczna. Wynika ona nie tylko z obecnych kosztów paliw, ale również kosztów dostarczenia zeroemisyjnych nośników energii, przede wszystkim energii elektrycznej i ciepła sieciowego w perspektywie długoterminowej. W warunkach gospodarki zeroemisyjnej opłacalna jest termomodernizacja niemal wszystkich istniejących budynków, ale proces ten wymaga podejścia etapowego, uwzględniającego krótkoterminowe ograniczenia podażowe (dostępności kwalifikacji i technologii na krajowym rynku) oraz pilną potrzebę wymiany źródeł ciepła w celu poprawy jakości powietrza. Z tego powodu rząd rekomenduje scenariusz renowacji zawierający połączenie dwóch procesów:

• masowej wymiany źródeł ciepła połączonej z płytką termomodernizacją do 2030 r. Inwestycje te powinny brać pod uwagę perspektywę dalszej renowacji do standardu zeroemisyjnego do 2050 r.,
• stopniowego zwiększania skali głębokiej termomodernizacji do poziomu ok. 3% rocznie w perspektywie kolejnych kilkunastu lat.